2024 Eylül’ü. Çin’in Fuzhou kentinde sıradan bir şirket toplantısı yapılıyor. Fakat odada dikkat çeken bir şey var: Başkanlık koltuğu boş. Sunumları yapan kişi yok. Talimatlar bir ekranın sağ alt köşesinden gelen bir kadın sesiyle iletiliyor. İsmi "Ms. Tang Yu".

Gerçek bir insan değil, bir yapay zekâ.

Ve o gün, NetDragon Websoft isimli Çinli yazılım firması, Tang Yu adlı bu yapay zekâ avatarının şirketin CEO’su olduğunu duyurdu. Kararları o alıyor, iş gücünü o optimize ediyor, yeni pazar stratejilerini algoritmik olarak belirliyor.

Açıklamanın ardından şirketin hisse değeri %10 arttı.

(Kaynak: Business Insider, “This Company Appointed an AI CEO                                                                  — and It’s Working”, 2024)

Patron Yok, Kod Var

Kulağa bilimkurgu gibi geliyor ama değil. Yapay zekâ artık sadece müşteri temsilcisi değil, yönetici. İnsan kaynaklarında, lojistikte, pazarlamada değil sadece — yönetim katında.

Ve bu sadece Çin’de değil. ABD’de DAO (Decentralized Autonomous Organization) modeliyle çalışan şirketler, yöneticisiz, algoritmalarla karar alıyor. Ethereum tabanlı bazı projelerde, oylama mekanizmaları bile akıllı sözleşmelerle çalışıyor. Yani insanlar karar vermiyor, kodlar karar alıyor.

“Yapay zekânın yönettiği ilk şirketler, bugünkü CEO’ları tarihi birer figür haline getirecek.”

– Kai-Fu Lee, Yapay Zekâ Uzmanı,                                                                                                         AI 2041: Ten Visions for Our Future
(Kaynak: Lee, K. (2021), AI 2041)

Türkiye'de Sessiz Geçiş Başladı

Türkiye’de henüz kimse “yapay zekâ CEO atadık” demiyor. Ama perde arkasında işler değişiyor. Büyük holdinglerin birçoğu, yönetim danışmanlığı hizmetlerini veri destekli yapay zekâ modellerine bırakıyor. Strateji sunumları önce algoritmaya gidiyor, raporları onlar yazıyor, riskleri onlar analiz ediyor.

İstanbul merkezli bir fintech şirketinde çalışan yazılım mühendisi şöyle anlatıyor:

“Yönetim kurulu raporları artık bizim yazdığımız metinler değil. ChatGPT-4 ve özel modeller kullanıyoruz. İK’dan finans planlamaya kadar ilk değerlendirmeyi yapay zekâ yapıyor. Patronun kararının %70’i önceden kodlanmış oluyor.

CEO'nun Sorumluluğu: Artık Kimde?

En çarpıcı soru şu: Yapay zekâ bir hata yaptığında ya da bir kararla bir şirketi batırdığında, kim sorumlu olacak?

Harvard Business Review 2023 raporunda bu soruya şu tespitle yaklaşmıştı:

“Yapay zekâyı yönetime dahil etmek, sorumluluğu bulanıklaştırır. CEO görünürde kalır, ama karar arkada yazılıdır.”
(Kaynak: HBR, “The AI-Augmented Executive”, 2023)

Bu noktada Türk Ticaret Kanunu’na göre yönetici pozisyonundaki herkesin “temsil ve sorumluluk yükümlülüğü” vardır. Ama yapay zekâ bir kişi değilse, temsil de edemez.

Yani bir CEO'ya dava açılamayacaksa, onu kim denetleyecek?

Veriye Dayalı Yönetişim mi, Kodla Kurulan Diktatörlük mü?

Yapay zekâ sistemleri veriye dayanarak karar veriyor, bu doğru. Ama o verileri kim hazırlıyor? Kodları kim yazıyor? Veri taraflıysa, yapay zekâ da taraflıdır. Yani algoritma hata yapmaz, ama kim adına hata yapmadığını bilemeyiz.

“Algoritmik yönetim, şeffaflık sağlamaz. Aksine, karar süreçlerini görünmezleştirir.”

– Cathy O’Neil, Veri Bilimci
(Kaynak: O’Neil, C. (2016), Weapons of Math Destruction)

Türkiye Ne Yapmalı?

• Yapay zekânın yönetim kararlarında kullanımı yasal zemine oturtulmalı.
• “Yapay zekâ destekli yönetişim” için etik rehberler hazırlanmalı.
• Şirket içi karar alma süreçlerinde insan onayı zorunluluğu getirilmeli.
• Sermaye şirketleri için “algoritmik denetim” birimi kurulmalı.

Son Söz: Geleceğin Patronu, Belki de Hiç Doğmadı

Bugün ofiste oturan her CEO, arkasındaki PowerPoint sunumunu yazan kişinin artık bir insan olmadığını biliyor. Ama o sunumda yazılan fikir, kimin fikri?

Yapay zekâ ile yönetim, bugünü hızlandırıyor; ama insanı silikleştiriyor. Belki de en büyük tehlike: patronların yerine geçen bir algoritma değil, o algoritmayı kimsenin sorgulamaması.

Çünkü bazen en büyük otorite, sesini hiç yükseltmeyendir.