Sene 2010. O sıra TTNET’de Kamu Satış Grup Müdürü olarak görev yapıyor. Fiber (FTTx) konusundaki bir sempozyuma katılmak için Budapeşte’ye gittim. Gelen ülke temsilcileri FTTx’in nüfus olarak yoğun ve dikey yapılaşmanın fazla olduğu bölgelerde karlı olduğunu anlattılar. Sadece İsveç Telekom’un temsilcisi “Biz farklı uyguluyoruz, fiber altyapıyı kırsalımızda daha çok kullanıyoruz” diye söze başlayınca, başta ben olmak üzere birçok kişiden “Nasıl olur?” soruları gelmeye başladı. İsveçli mühendis “Bizim kuzeyde yer alan köylerimiz yılın büyük kısmını kar yağışıyla geçirir. Bu kar, zaman zaman çocukların okula, hastaların ise hastaneye gitmesini engeller. Biz de okulu ve tıbbi hizmetleri kırsalda yaşayan halkımızın ayağına götürmek adına evlere fiber altyapıyla erişim sağladık. En büyük maliyet kazı maliyeti idi. Onu da köylü kendisi kazarak maliyetimizi düşürdü. Hastalar ölümcül olmadıkça evde bulunan tıbbi cihazların verileri internet üzerinden en yakın donanımlı hastanelere aktarılıyor, doktor gelen kadar rakamsal ve görsel verileri inceleyip teşhisini koyup gerekirse ilaç yazabiliyor. Benzer şekilde öğrenciler de okuluna internet üzerinden bağlanıp interaktif eğitimini alabiliyor” diye anlattı.

Resim: Hakkari Telekom Satış Sorumlusu Lezgin Kayhan

Aradan birkaç ay geçti. Bu ürünü pazarlamak için özel ve kamu sektörü ziyaretlerine başladık. Hakkari’de TT’da Lezgin adında çok gayretli bir personelimiz vardı. Bir telefon görüşmesinde kendisine özetle tele-tıp ve metroethernet teknolojisini anlattım. “Hakkari’de bir hastaneye satabilir misin?” diye sordum. “Kolay” dedi. Ben de kendisine “Bir tane sat, ben de bizzat Hakkari’ye gelip hem seni hem de müşterimizi ziyaret edeceğim” sözünü verdim. 2 ay geçmedi Lezgin beni aradı ve tam 3 hastaneye Tele-Tıp Projesi çerçevesinde metroethernet sattığını bildirdi. Kalktım gittim. Hakkâri Devlet Hastanesi’nde başhekim Gaziantepli genç doktorla görüştüm. Sonra Yüksekova’da şehrin hemen çıkışındaki havaalanına yakın diğer devlet hastanesine gittim. Proje planlamada iyiydi, ancak merkezdeki (Hakkâri ve Ankara Numune pilottu) doktorların kendi hastanelerinde yoğunluğu had safhadaydı. Yine de bölgesel farklılıklardan kaynaklanan zaafı giderme açısından o yörenin insanı faydalandıklarını, birkaç Hakkarili arkadaşım, her yıl belirli sayıda insanımızı bu yetersizlikler yüzünden kaybettiklerini, ancak yeni kurulan haberleşme altyapısı ve hastane donanımı ile bir hayli rahatladıklarını belirtti.

Fotoğraf : Hakkari Belediyesine de uğradık. Hakkâri Belediye Başkanı Fadıl Bedirhanoğlu ile çektirdik.

Bilişim teknolojileri ile sağlık sektöründe hizmet kalitesi artarken, hastanelerde iletişim altyapıları hayati önem taşımaya başladı. AB’nin 2007 raporunda, bilişim teknolojilerini sağlıkta daha etkin kullanmasını ve böylece kalite artırılırken, masrafların düşürülmesi kuvvetle tavsiye ediliyor. Yine AB üye ve aday ülkeleri de “ulusal sağlık bilişimi’’ hedefleri koydu; “hastanelerin birlikte çalışılabilirliği”, ‘’sayısal sağlık hizmetleri” ve “evde bakım” kavramları önem kazandı.

Sağlık kuruluşlarında bilgi teknolojilerinin katkısını değerlendiren bir kuruluş olan Mathematica’nın anketine göre, bu sistemin kullanıldığında hizmet kalitesi artıyor, medikal hataların azalıyor, teşhis doğruluğu artıyor, sağlık ekibi iş birlikteliği artarak verimli hale geliyor ve gereksiz masrafların azaldığı sonucu gözlemlenmiş. Bilişim uygulamaları sayesinde hastane giderleri ilk etapta yüzde 30 civarında düşüyor. Akdeniz Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ahmet Saka bilişim altyapısını kurmamak nedeniyle gelen maliyete “bilişimsizlik maliyeti’’ diyor.

Sağlıkta bilişimin hayata geçirilmesiyle sağlanılan faydalar şu şekilse sıralanabilir:

• - İnsan gücünden tasarruf ediliyor.
• - Hasta yatış süresi kısalıyor.
• - İş süreçlerine olan etkisi sayesinde zamandan tasarruf ediliyor.
• - Yapılan hataların sayısı azaltılıyor, gereksiz işlemler kaldırılıyor
• - Doktorlar arası bilgi paylaşımı artıyor, uzman hekimler daha iyi değerlendiriliyor.
• - Kağıtsız, filmsiz bir hastane oluşturabiliyor.

Hastanelerde en çok uygulanabilir bilişim teknolojisi Tele-Tıp. Tele-Tıp, genel anlamda bilişim teknolojilerinin kullanılarak sağlıkla ilgili hizmetlerin hastane dışı uzak mesafelere iletilmesi olarak tanımlanabiliyor. Böylece bilgiler teşhis, tanı, tedavi ya da eğitim amaçlı gönderilip alınabiliyor. Tele-Tıp konusunda en gelişmiş ülkeler arasında ABD, Kanada, Avusturya, İngiltere ve Almanya başta geliyor.

Ülkemizden bir örnek vermek gerekirse, Kayseri Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde yapılan araştırmada, yıllık film maliyeti 884.145 TL iken, yapılan Tele-Tıp Projesi çerçevesindeki maliyet 444.491 TL’ye düştü (2008 Rakamları). Bu projelerin maliyetinin amorti süresi 6 ay olarak tespit ediliyor. (Eski Sağlık Bakanlığı Personeli Ahmet Özçam’ın 2. Sağlık Kongresi).

Altyapısı Sağlık Bakanlığı Bilgi Teknolojileri Koordinatörlüğü tarafından kurulmuş olan Tele-Tıp Projesi’nin 1. fazı Aralık 2007’de faaliyete başladı ve sistem 11 gönderici hastane (Kayseri Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Hatay Devlet Hastanesi, Konya Numune Hastanesi, Siirt Devlet Hastanesi, Elazığ Devlet Hastanesi, Rize Devlet Hastanesi, Tunceli Devlet Hastanesi, Amasya Sabuncuoğlu Şerafettin Devlet Hastanesi, Kırklareli Devlet Hastanesi, vb.) ve 7 alıcı hastanede (Ankara Numune Hastanesi, Dışkapı Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Dr. Sami Ulus Hastanesi) çalışmaya başladı. Tele-Tıp Projesi 1. faz kapsamında, Tele-Radyoloji, Tele-Patoloji, Tele-EKG servisleri kuruldu. 2008 yılında, Tele-Tıp Projesi’nin 2. fazında 50 gönderici, 3 alıcı kuruluş (Afyon, Malatya ve Van Devlet Hastaneleri) daha kapsama alınarak, 2009 yılı Ağustos ayı içinde kurulum çalışmaları tamamlandı. 2. fazdaki 50 gönderici kuruluş (Darende, Bahçesaray, Erzurum Bölge, Afyon Devlet hastaneleri, vb.) arasında 3 aile hekimi yer alıyor. Tele-ultrasonografi pilot çalışmasına da bu aile hekimleri katılmışlar. Bolu’da 3 aile hekiminin kullandığı diz üstü bilgisayar üzerinde çalışan bir yazılım ve bu bilgisayar ile entegre bir Ultrasonografi Probu kullanılıyor. Bu sistem ile hamilelikte takipler (fetus kontrolü) yapılabiliyor. Oluşturulan görüntüler online ve offline olarak Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ndeki jinekoloji ve obstetri uzmanları tarafından inceleniyor ve raporlanıyor.

TTNET’de iken MetroEthernet Verdiği Hastane, Ağız ve Diş Sağlığı ve İl Sağlık Müdürlüklerinin sayısı:

Hastane	425
Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi	35
İl Sağlık Müdürlükleri	65
Genel Toplam	525

 

Grafik: 1 Kamu hastanelerinin Metro Ethernet olarak Sayısal Band Genişliği Dağılımı

Not:2009 Yılı verileri. Hastanelerdeki bu sayılara ADSL, G.SHDSL, FR çözümleri bunlara dahil edilmemiştir.

Sonuç olarak, Tele-Tıp uygulamalarının yaygınlaşması birçok üstünlüğü beraberinde getiriyor. Büyük ölçüde zamandan, iş gücünden tasarruf sağlanmasının yanı sıra sağlık hizmetlerinin kalitesi de artıyor. Ayrıca Tele-Tıp ile danışma ve sürekli eğitim sayesinde tıbbi hatalar da önemli ölçüde azalıyor ve büyük şehirlerdeki sağlık merkezleri ile kırsaldaki sağlık merkezlerine kaliteli hizmet verilebilmesi sağlanıyor. Görüntülerin yorumlanması anlamında uzman sıkıntısının hafifletilmesi, kompleks vakalarda doğru teşhisin yapılabilmesi, teşhiste hızlılık sağlanması, hasta memnuniyetinin artırılması, bilgi ve tecrübe paylaşımı, hizmet kalitesinin artırılması, hastaya ait bilgiye kolay erişim, uzaktan hasta takibi, sağlık personeline uzaktan da olsa tıbbi eğitim ve araştırma imkânı verebilmek Tele-Tıp’ın amaçları arasında sıralanabilir.

Hastanelerde Gereksinim duyulan Bandgenişliği ve iletim süreleri

-Offline (Sakla&Gönder) işlemlerde hız gereksinimleri:

• . Taranmış X-Ray 1.8 MB (görüntü boyutu)
• . Dijital Radyografi-6 MB (görüntü boyutu-29 saniyede iletilebilir)
• . Koroner CT 1500 kesitX0.5MB=750 MB (2MB iletişimde yaklaşık 1 saatte görüntü aktarılabilir)
• . Magnetik Rezonans Image – 384 Kbyte (görüntü boyutu)
• . Mamogram-24 Mbyte (görüntü boyutu-117sn sürer)
• . Ultrason, Anjiograf-256 Kbyte (Görüntü Boyutu)

-Online (canlı) işlemlerde:

• . Dijital Kan Basıncı Monitörü (Sfingometre) – 10 Kbps’den az (iletim hızı)
• . Dijital Termometre – 10 Kbps’den az
• . Dijital Audio Stetoskop ve entegre elektrokardiogram (Simulskop)- 10 Kbyte/sec’den az
• . Sıkıştırılmış video (Nazofaringoskop, Oftalmoskop, Proktoskop, Episkop, KBB Skop) – 384 Kbps ile 1.544 Mb/s(hız)