Dünya nüfusunun artmasına paralel, şehirleşme oranı da yükseliyor. Kasaba ve köy nüfusunun büyük şehirlere akın etmeye başlaması yani köyden kente göçün sonucunda büyük şehirlerin nüfusu dramatik sayılara geliyor. Birleşmiş Milletler Nüfus Raporu’na göre dünya nüfusunun yarısı şehirlerde yaşıyor. Dünyada en yüksek şehirleşme oranı Honkong ve Singapurda. Gelişmiş ülkelerde şehirleşme oranı yüzde 70’in üstünde. Şehirleşme oranı neredeyse dünyanın bütün gelişmiş ülkelerinde artarak devam ediyor.

TUİK verilerine göre ülkemizde 1927 yılında şehirlerde yaşayan nüfus oranı toplam nüfusa göre %24,2 iken bu oran 1950 yılında %25’e1965’te %34,4’e yükseldi. Yine TUİK verilerine göre Türkiye’de özellikle 1950 ‘den sonra şehirleşme nüfus artışı hızlanmış olduğunu görüyoruz. 2010 yılında 75,7 milyon nüfusa sahip olan Türkiye’de 52,9 milyon kişi yani nüfusun yüzde 70 civarı şehirlerde yaşıyordu. Yine TUİK’in il ve ilçelerde Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre 2017 itibarıyla şehir sayılan bölgelerde yaşayan nüfus oranı yüzde 92,5 civarında.

Nüfus ile paralel tüm dünyada motorlu araç sayısı da hızla artıyor. Türkiye’de her 1000 kişiye 233 araç düşüyor. Türkiye, kişi başına düşen araç sayısı sıralamasında dünyada 60. sırada. Dünyada her 1000 kişiye düşen araç sayısı bakımında 1263 araçla San Marino birinci, 899 araç ile Monako ikinci, 797 araçla ABD üçüncü sırada yer alıyor.

Dünya Motorlu araç sayıları yıllara göre;

2009 940 Milyon

2020 1 Milyar 250 Milyon

2030 1 Milyar 650 Milyon

TUİK verilerine göre Temmuz ayı sonu itibarıyla göre trafiğe kayıtlı araç sayısı geçen yıla göre 67 bin 621 adet yükselerek bir milyon 86 bin 900 araca yükseldi.

Şehirleşme oranın artması beraberinde toplum açısından fırsatlar yaratırken beraberinde sorunlarını da getirdi. Şehirler kalabalıklaştıkça şehrin ihtiyaçlarının giderilebilmesi için araç sayısı artışını tetikliyor. Araç sayısı artınca en önemli hizmetlerden birinin ulaşım olduğu, özellikle son yıllarda kendini iyice hissettirmeye başladı. Gerek şehirlere ulaşım gerekse şehir içindeki ulaşımın nüfus yoğunluğunu kaldırabilmesi için daha akıllı çözümlere ihtiyaç olduğunu gösterdi. Son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile beraber Akıllı Şehir kavramı içinde Akıllı Ulaşım Sistemlerini konuşmaya başladık. Beraberinde birçok şehirde vizyon sahibi yöneticiler Akıllı Ulaşım Sistemleri kullanmaya başladı.

Akıllı Ulaşım Sistemleri (AUS) hem yaşamı kolaylaştırması hem de bütün sektörü ilgilendirmesi açısından şehirlerde oldukça önemli projelerin geliştirilmesi ve uygulanmasına sebep oluyor. Özellikle büyük şehirlerde insan ulaşımları için doğru uygulanmış Akıllı Ulaşım Sistemi her gün işe gidişin ve mobilitenin yoğun olduğu günümüz şehirleri için yaşam kalitesini arttırılmasına katkı sağlıyor. Trafik sorunun çözmüş şehirlerde gıdaya, sağlığa, eğlenceye erişim daha kolay olmakta. Trafik kazalarının azalttığı gibi yoğun trafiğin toplumda yarattığı travmaları engellediğinden sosyal sorunların azalmasına da katkıda bulunacağını göz ardı etmemeliyiz.

Akıllı Ulaşım Sistemleri ulaşımdan, otomotive; sağlıktan, bilişim ve haberleşmeye kadar birçok alanı ilgilendiriyor ve bu sektörlere çok fazla katkı sağlıyor. Bu sistemler sayesinde trafikte daha güvenli hareket imkânı sağlanıyor, seyahat süreleri kısalıyor.

Akıllı Ulaşım Sistemleri’ni basitçe biraz evvelde belirttiğimiz gibi araç-yolcu-altyapı üçgeninde çok yönlü bilgi akışını sağlayarak izleyip, ölçüp elde ettiğimiz verileri analiz ettikten sonra bu bilgiler doğrultusunda uygun teknolojiler kullanarak yapılan kontrol sistemleri olarak tanımlayabiliriz. Akıllı şehir uygulamalarının en önemli bileşenini Akıllı Ulaşım Sistemleri oluşturuyor. Bu sistemler kamu kurumları, yerel yönetimler, özel sektör, sivil toplum örgütleri, üniversiteler, okullar gibi toplumun bütün bileşenleri tarafından yoğun bir şekilde kullanılıyor. Toplumun bütün bileşenleri açısından büyük önem taşıyor.

Gün geçtikçe teknolojinin her alanında olduğu gibi ulaşım alanında da akıllı uygulamalar hızla artıyor. Günümüzde uygulanan gelecekte uygulanabilecek Akıllı Ulaşım Sistemlerini aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz

Akıllı Araçlar: Otomatik Park, Otonom Araçlar, Sürücü Destek Sistemleri, Akıllı Navigasyon ve 360 Derece Çevre Görüşü

Akıllı Yollar: EDS, OGS, HGS, Akıllı Kavşaklar, Yeşil Dalga Kameralar, Algılayıcılar

Akıllı Şehirler: UKOME, AKOM, Acil Durum Yönetimi, Toplu Ulaşım Yönetimi, Filo Yönetimi, Akıllı Otoparklar, Güvenli ve Kolay Ulaşım

Ekonomi ve Çevre: Akıllı Enerji Sistemleri, Çevreye Duyarlı Ulaşım Altyapısı, Ekonomik Katkı, İnsan Faktörü

Entegrasyon Sistemleri: Tüm Ulaşım Modlarının Entegrasyonu, Ulaşım Kontrol Merkezi, Müşterek Akıllı Ulaşım Sistemleri, Tüm Ulaşım İçin Tek Ödeme Biçimi

Bilişim ve Güvenlik: Tüm Ulaşım Verileri, Veri Güvenliği ve Paylaşımı, Siber Güvenlik, Blokzincir, Haberleşme Sistemleri

Yukarıda bahsettiğimiz Akıllı Ulaşım Sistem uygulamaları arttıkça trafik kazaları ile paralel trafikte harcanan sürelerinin de azaldığını görüyoruz. Trafik kontrollerinin akıllı uygulamalar ile trafik güvenliği seviyesi artıyor. Çevreye duyarlı sistemlerin geliştirilmesi ekolojik dengeye faydalı uygulamaların olduğunu aşikâr. Toplu taşıma sistemlerine erişim ve toplu taşıma araçları ile ulaşım kolaylığı sağlanarak kullanımı teşvik edip ve arttırabiliriz. Kullanıcı-Araç-Altyapı bileşenleri arasındaki etkin veri transferi ile yol ağı kapasiteleri daha verimli kullanılabileceğinden kentlerde yaşayan insanların yaşam kaliteleri arttırabilecektir.

Akıllı Ulaşım Sistemleri günümüzde kullanılan ve gelecekte geliştirilecek teknolojileri destekleyecek şekilde tasarlanabilir. Bütün teknoloji bileşenleri ile beraber çalışarak, mobil cihazlardan tutun trafik kontrol sistemlerine, konumlandırmaya, elektronik ödeme gibi sayısız teknolojiler ile uyumlu çalışır durumda.

Kaynaklar:

Akıllı Ulaşım Sistemleri Bilgi Platformu

Mehmet Tektaş-Necla Tektaş Akıllı Ulaşım Sistemlerinin Sektörlere Göre Dağılımı Department of Transportation Engineering, Faculty of Engineering and Natural Sciences, Bandırma Onyedi Eylül University, Bandırma, Turkey