Ekim sonunda, sosyal medya şirketleri Instagram, WhatsApp, Messenger ve sanal gerçeklik şirketi Oculus’un da sahibi olan Facebook Inc., adını Meta Platforms Inc. olarak değiştirdi. Bu değişim ile birlikte Meta, internetin yeni nesil versiyonu gibi lanse edilmekte olan “metaverse” dünyasına geçişi hedefliyor. Peki nedir bu “metaverse” denilen dünya? Metaverse büyük ölçüde sanal gerçeklik arttırılmış gerçeklik teknolojisine dayanan “mesajlaşma” veya “göz atma” yerine sanal olarak orada olunabilinen, gerçek kişilerin, yerlerin ve mağazaların sanal sürümleriyle etkileşime girilebilinen sanal bir ortam.

Bu açıdan bakıldığında yeni bir kavram sayılmaz. Son 30 yıldır bu tür uygulamalar, video oyunları pazarda boy göstemişti. Matrix filmlerini seyretmeyen yoktur, Matrix ortamı tamamen bir metaverse ortamıydı. Böyle bir kavramın bu günlerde tekrar ısıtılıp ortaya atılmasının arkasında ciddi bir ekonomi yatıyor. Zuckerberg ve trilyon dolarlık şirketleri, metaverse üstüne çok ciddi iş planları yapıyorlar, şimdiden 20,000 çalışanını metaverse için, üç boyutlu internet kavramını geliştirmek üzere ayırmış. Oculus, Facebook’un 2,9 milyar aktif kullanıcısına akıllı ekranlı sanal gerçeklik başlıkları pazarlamaya başlamış. Tabii ki konu sadece sanal gerçeklik başlıkları değil, meta siber dünyada gerçek hayattaki eğitimden eğlenceye, finansa kadar tüm servisler ve hizmetler sanal ortamda gerçekleştirilecek. Böylesine büyük bir pazar olacak metaverse dünyasında sadece Meta değil, Amazon, Netflix ve birçok şirket de bu sanaldünyada yerlerini almak için çalışmalara başlamışlar. Bu arada NeosVR ve VRChat gibi çevrimiçi video oyun şirketleri, metaverse dünyasına şimdiden adımlarını atmışlar, ortam sağlıyorlar, oyunlarında gerçek hayatı yansıtıyorlar, oyuncular kendi avatarların yaratıyorlar, normal PC ile oynanabileceği gibi birçok sanal gerçeklik cihazını da destekliyorlar. Şimdiden ortam sağlayıcı şirketlerin koyduğu kurallara uygun olarak binlerce yerleşim yeri kurulmuş. Metaverse dünyasına girenler burada saatler geçirdiklerini belirtiyorlar. Bütün bunlardan bizim çıkarmamız gereken ders ise girişimcilerimizin, yazılım şirketlerimizin metaverse dünyasının, yeni internetin altyapısını oluşturan şirketlerin sistemlerine uyumlu, bu cihazlarla beraber çalışacak değişik uygulamaları yazmak ve bir an önce de hayata geçirmek olmalıdır. Bildiğim kadarı ile yerli sanal gerçeklik ve arttırılmış gerçeklik uygulamaları yazan 20 kadar şirket metaverse dünyasına uyum çalışmalarına başlamışlar. Hatta Oculus ile iş ortaklığı yapan şirketlerimiz bile var. Yerli melek yatırımcılarımızın da bu konuya özel önem verecekleri muhakkaktır.

Bu yeni sanal dünyada kripto paraların ve NFT’lerin de çok özel bir yeri olacağını söylemeye bile gerek yok herhalde, sanal dünyanın parasının da sanal olması doğaldır. Edinilen tüm değerler de tabii ki blokzincir teknolojilerini kullanarak saklanacak, bu da blokzincir teknolojilerinin ve kullanımının artacağını dolayısı ile blockzincir bilgi ve deneyimine sahip olacak insanlara da yeni yeni fırsatlar çıkacak. Mesela başka bir yaklaşım da madem sanal dünyada sanal para kullanılacak, o zaman sanal para da sanal ortamda yaratılabilir, böylece gerçek hayatta sanal para yaratırken harcanan elektrik enerjisi de tüketilmemiş olur. Yani metaverse ortamında kripto para üretecek bir şirket kurulabilir ve bu para birimi metaverse ortamında kullanılabilinir. Metaverse ortamında yapılabileceklerin limiti yok sınır sadece hayal gücünüz.

Metaverse ortamında yazılım veya servisler üretip satmanın yanında bu ortamda bulunarak da değer yaratmak mümkün, tabii hayal gücünüzün boyutları mertebesinde. Herşey sanal olduğu için teorik olarak yapılamayacak bir iş yok, gerçek dünyada yapılan her iş metaverse ortamında da yapılabilir. Bilindiği gibi oyun sektörünün geldiği seviye ortada ve bu oyunlar içinde satılan ve satın alınan sanal ürünlerin veya yeteneklerin karşılığı milyarlarca dolarlar mertebesinde. Yani sanal ortamda para harcamak insanlar için artık alışılmamış birşey olmaktan çıkıyor. Mesela metaverse dünyasında arsa spekülatörlüğü yapanlar var. Şu anda orada birçok firma sanal emlakçı olarak çalışıyor. Metaverse tokenları var onlara yatırım yapılıyor ve değerleri de oldukça hızlı çıkıyor. Metaverse borsası var oradaki şirketlerin hisse senetleri alınıp satılıyor. NFT işi bu dünyadaki gibi, bir NFT yaratıp hem bu dünyada hem öbür dünyada satabilirsiniz. En fazla değerli olabilecek bir iş de marka yaratmak ve reklamcılık. Metaverse de de avatarların giyeceği takacağı markalar olacak, binecekleri taşıt araçları olacak ve bu markalara da sanal paralar ödenecek. Reklam işleri ve tasarımcılık da bu dünyada olduğu gibi önemli, hayal gücünü engelleyici hiçbir sınır yok. Önümüzdeki günler bize ne gösterecek, hep beraber göreceğiz.

Biraz da ayaklarımızı yere basarsak, metaverse uygulamaları için mobil internet kapasitesi olmazsa olmaz bir şart, yani 5G seviyesinde bir mobil internet ortamına gereksinim olacak, bu durumda ne yazık ki yerli kullanıcıların metaverse dünyasına girip dolaşmaları için biraz daha beklemeleri gerekecek. 5G ihalesi 2022 yılında yapılsa bile yerli milli 5G çözümleri 2024’den önce hazır olacak gibi görünmüyor. Bu ihaleyi kazanan GSM operatörleri için pek makul olmayacak bir tarih. Bu durumda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının devreye girip çözüm üretmesi şart olacak gibi görünüyor.