Bülent TAŞ bulent.tas@yeniekonomi.com.tr
Nazmi KARYAĞDI nazmi.karyagdi@yeniekonomi.com.tr

Haziran ayının son haftasında 2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda değişiklik yapılmasına dair kanun teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunuldu. En son 2004 yılında Ek Bütçe Kanunu Teklifi yasalaştığını da hatırlayalım.

Bu yazımızda, 2022’nin ikinci altı aylık yarısına girerken neden bir ek bütçe kanunu teklifinin gerektiğini, teklifin neler içerdiğini ve halkın yaşantısında ne gibi değişiklikler getirebileceğini ele alacağız.

Ek Bütçe nedir?

Bütçe uygulamasında en temel kural; bir kamu hizmetinin yapılabilmesi için hem bir yasal dayanağının hem de bir ödeneğinin olmasıdır.

Yıl içinde bütçedeki ödeneğin yetmemesi durumunda Cumhurbaşkanının ya da başka bir kurumun belirlenen ödenek sınırının üzerinde harcama yetkisi yoktur. Bu durumda ek ödenek ihtiyacı hâsıl olur ve bunun karşılanması da TBMM’ye sunulacak olan Ek Bütçe Kanunu ile mümkün olur.

Ancak ek bütçe kanununda olması gereken önemli önemli unsur, Anayasamızın 163. maddesi uyarınca, ek ödenekleri karşılayacak kaynakların da gösterilmesi gerektiğidir.

Ek Bütçe neden gerekti?

Geçtiğimiz yılın son çeyreğinde kurda yaşanan yukarı yönlü artış, dış dünyada ve ülkemizde giderek şiddetlenen enflasyon, 2022 bütçesinin TBMM’de görüşülüp kesinleştiği an itibariyle bile, ek bütçenin geleceğine işaret ediyordu.

Zira yaşadığımız ekonomik türbülans, kamu idarelerince hazırlanıp Eylül 2021 sonu itibariyle Cumhurbaşkanlığına gönderilen ve bu haliyle yasalaşan bütçenin gelir ve gider hedeflerini geçersiz kılmıştı. Geride kalan 9 aylık süredeki ekonomik verilerin tamamı ek bütçeyi zorunlu hale getirdi.

Ek Bütçe Kanun Teklifinde sıralanan gerekçelerden öne çıkanlar ise şunlar:

• Enflasyon nedeniyle kamu görevlilerinin, emeklilerin maaş ve ücretlerinde yapılacak artışlar,
• Uluslararası piyasalardan kaynaklanan doğal gaz ve elektrik üretimindeki artışların bir kısmının kamu tarafından karşılanması için BOTAŞ vb. KİT’lere aktarılan kaynak nedeniyle katlanılan görev zararları,
• Sosyal Güvenlik Kurumunun zararlarını karşılamak üzere yapılacak bütçe transferleri,
• Yüksek enflasyon nedeniyle kamunun yapacağı mal ve hizmet alımlarının maliyetlerindeki artışlar

Tablolardan da görüleceği üzere 2022 bütçesinin hazırlanmasında esas alınan varsayımların bugün itibariyle hiçbir geçerliliği kalmamış durumda.

2022-2024 Orta Vadeli Plan’da TÜFE Artış Hedefleri (Tahmin)
2022	%9,8
2023	%8,0
2024	%7,6

 

2022-2024 Orta Vadeli Plan’da Ham Petrol Fiyatı - Brent (Tahmin) (Dolar/Varil)
2022	68,3
2023	65,1
2024	61,8

 

Ek bütçe ile ne kadar ek ödenek isteniyor?

2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçesinde 1 trilyon 751 milyon lira olarak öngörülen bütçe giderleri %61,7 artışla 1 trilyon 80 milyar liraya yükseltiliyor.

Ek ödeneklerin dağılımından bir kısmını şu şekilde gösterebiliriz:

• Genel bütçeli kuruluşlara 200 milyar 41 milyon lira personel gideri,
• Sosyal güvenlik sistemine sosyal politika ödemeleri olarak 15 milyar 589 milyon lira,
• Sosyal güvenlik sistemine devlet katkısı 36 milyar 431 milyon lira,
• Esnafa faiz desteği 2,9 milyar lira,
• İç borç faizlerine 43,8 milyar lira, dış borç faizlerine 31,9 milyar lira,
• BOTAŞ ve EÜAŞ’a 14,4 milyar lira görev zararı ödeneği,
• TMO’ya 15 milyar lira görev zararı ödeneği,
• BOTAŞ ve Türkiye Taş Kömürü Kurumuna 120,5 milyar lira sermaye,
• TMO, TİGEM, ÇAYKUR, TÜRKŞEKER’e 8,8 milyar lira, TCDD’ye 8,4 milyar lira.

Ek Bütçenin kaynağı nereden geliyor?

Bu yılın ilk 5 ayında bütçe gelirlerinde %100, vergi gelirlerinde ise %108 oranında gerçekleşen artışlar ek bütçenin kaynağı olarak öngörülüyor.

Ek bütçede öngörülen 1 trilyon 80 milyar 515 milyon 421 bin liralık giderler için aynı tutarda da gelir tahmin ediliyor.

Dolayısıyla da 2022 yılının başında öngörülen 278 milyar 374 milyon liralık bütçe açığı hedefinin aynen korunduğu görülüyor.

Bu durum, kamu kesiminde bir tasarruf ve sıkılaşma olmayacağı ve en az 278 milyarlık borçlanma ile kamunun ve dolayısıyla da vatandaşın borçlarının artacağını ifade edebiliriz.

Vergi Türü (Bin TL)	Başlangıç Tahmini	Ek Bütçe Tahmini	Artış Oranı (%)
Toplam Vergi Geliri	1.258.278.815	1.083.597.525	86,12
Gelir Vergisi	257.184.172	55.042.221	21,40
Kurumlar Vergisi	172.415.689	315.515.765	183,00
Dâhilde Alınan KDV	124.858.000	163.252.368	130,75
Özel Tüketim Vergisi	219.408.213	157.295.721	71,69
İthalde Alınan KDV	290.844.075	284.058.396	97,67
Damga Vergisi	34.338.009	5.788.524	16,86
Harçlar	43.684.885	33.840.998	77,47
BSMV	34.258.000	16.996.777	49,61