Kripto para piyasası son günlerde dünyadaki jeopolitik gelişmelerin etkisi ile sert düşüşler görüyor. Bitcoin 20,000 doların Etherium ise 1000 doların altını gördü. Bitcoin’in 10,000 doların altını göreceği öngörülüyor. 4 trilyon dolara kadar yükselen kripto para pazarı 780 milyar dolar civarına indi. Buharlaşan miktarın bir kısmı sanal, yani kriptolar düşükken pazara girenlerin karları erimiş oldu ama kripto dünyasına yüksek seviyelerden giren oyuncuların zararları bu seviyeden satış yaparlarsa çok büyük olabilir. Şu anda tüm bitcoin yatırımcılarının %45’i zararda. Kripto paraların tekrar yükselme sürecine girmesi biraz daha zaman alacak gibi. Dünyadaki krizler sonucu özellikle enerji ve gıda teminindeki sorunlar sonucu hemen hemen her ülkede küçük büyük enflasyon görülmeye başladı. Bunun sonucu olarak birçok ülkede enflasyon ile mücadeleyi görevleri arasında sayan merkez bankaları, hemen parasal sıkılaşmaya gittiler ve faizleri yükseltmeye başladılar. Bunun sonucu olarak da dünyada serbest olarak dolaşan “gerçek” paralar kaynaklarına dönmeye başladılar. Bu durum da gerçek olmayan sanal ve riskli varlıklarda çözülmeyi beraberinde getirdi. Küresel olarak enflasyon oranları tekrar kabul edilebilir seviyelere gelinceye kadar dünyada parasal daralma devam edecek, faizler artacak, riskli varlıklara ve kripto paralara yatırılacak para azalacak. Kripto para sahipleri ve madencileri de en azından maliyeti kurtarmak için ellerindeki kripto varlıkları satarak gerçek paraya geçirmeye başladılar, bu durum da kripto paraların değerelerin düşüşünü hızlandırıyor. Yakında süreleri dolacak olan açık opsiyonlar yüzünden kriptolarda pozitif bir hareket olabilir ama genel olarak kripto dünyasının rahatlayacağını söylemek kolay değil.

Öte yandan kripto para değerlerinin düşmesi ve yatırım maliyetlerinin artması mesela bitcoin madencileri için işin cazibesini azaltıyor, yaratılan bitcoin değerleri maliyetleri karşılamıyor. Daha basit algoritmaların kullanıma geçmesi ise başka sorunları beraberinde getiriyor. Bilindiği gibi binlerce kripto para pazarda yer almaya çalışıyor ve bunların %95’i tamamen değersiz çöp halinde. Kripto paralar gerçek bir değere dayanmadığından, merkezi bir kontrol olmadığından yani kripto paraların arkasında duran onları kontrol eden ve gerektiğinde destekleyen bir yapı olmadığından, tamamen bir yazılım ürünü olduğundan değerleri de çok spekülatif bir şekilde değişken olabiliyor, kripto paraya yatırım yapanların bir kısmı da bu değişimleri takip edip değerlendirerek karlarını realize ediyorlar veya borsalar arasında yapay zekayı da kullanarak arbitraj yapıyorlar ve gerçek paraya geçiyorlar. Kripto parayı doğal bir yatırım şekli olarak kabul edip uzun vadeli düşünenler de va tabii. Kripto para sayısının limitli olması bu tür yatırımları destekler şeklinde. Bu yüzden paranın bol olduğu risk iştahının yüksek olduğu zamanlarda herkes, getirisi hızlı ve yüksek olabilecek kripto para piyasaları, forex piyasaları ve hedge fonlar gibi riskli yatırımlara yöneliyorlar ama dikkat edilmesi gereken konu ne zaman ve hangi seviyelerde pozisyon alınacağı ve ne zaman likit hale geçileceği kararının zamanlaması. Para arzı sıkılaşınca da tam tersi hareketlenmeler oluyor ve beklenmedik kayıpları yaşanabiliyor, bugün olduğu gibi.

Bu arada dünyada tüm ülkeler para sıkılaşmasına gitmiyorlar, bazı ülkeler ekonomik büyüme için bir miktar enflasyon istediklerinden merkez bankaları aracılığı ile parasal gevşeme yönünde tercih kullanıyorlar. Bu ülkelerin dünya ekonomisindeki yerlerine ve kripto para pazarındaki paylarına göre bu gevşemeler kripto dünyası için nefes alma fırsatları yaratabilir, değerlendirilebilir. Bana göre kripto para dünyası değerli metaller gibi güvenli liman olmayacak, ekonomik hava sisli hale gelince ilk likit edilecek varlıklar kripto varlıklar oluyor. Bunun tersini söyleyenler de var ama onlar daha çok kripto dünyasının sözcüleri, bu şekilde tutum almalarının işlerinin gereği olduğunu düşünüyorum.

Kripto paralar merkeziyetsiz bir yapıda, bir block zincir altyapısına bağlı olarak kriptografik algoritmaların çok performanslı bilgisayarlarda çalıştırılması ile yaratılan sanal varlıklardır. Burada en önemli rolü yazılımcılar ve operatörler oynamaktadır, bu yüzden bir kripto paranın maliyeti harcanan insan kaynağı, ilk yatırım maliyeti ve harcanan enerji maliyeti baz alınarak hesaplanabilir. Değeri belli bir sürede bu maliyetin altında kalacak olan kripto paralar eninde sonunda madencilerin radarlarından çıkmak durumunda kalacaktır. Madencilerin kripto paralara ilgilerinin azalması kripto paranın değerini nasıl etkiler. Bu yüzden yatırımcıların da bu maliyet analizlerini dikkatlice yapmaları gerekir.

Bu yazıdaki tüm düşünceler şahsi düşüncelerdir, kesinlikle bir yatırım stratejisi, tavsiyesi veya önerisi değildir, yanlış anlaşılmasın sakın.