1980’lerde başlayan Mobile İletişim Teknolojileri evrimi devam ediyor. Türkiye bu gelişmeleri kullanıcı olarak takip etmiş ve bugüne kadar ki tüm teknolojileri kullanmıştır.

Ülkemizdeki ilk mobil telefon şebekesi 1986 yılında NMT (Nordic Mobile Telefone) (1G) teknolojisi ile kuruldu. Analog bir teknoloji olan bu şebeke, halk arasında araç telefonu olarak biliniyor.

Türkiye'de ilk dijital mobil telefon şebekesi 1994'te GSM (Global System for Mobile Communications) (2G) teknolojisi ile kuruldu, bu sayede cep telefonu ile tanıştık.

Türkiye 2009 yılında UMTS-WCDMA (3G) teknolojisi ile mobil internete kavuştu. 2016 yılında ise LTE Advanced (Long Term Evolution) (4G) teknolojisi ile Türkiye’de mobil genişband internet hizmeti verilmeye başladı.

2020’li yıllar itibariyle Mobil İletişim Teknolojileri 5. Nesli (5G) aşamasına gelmiştir. Tüm dünyada kabul görmüş bir anlayış ve uygulama olarak 10 yılda bir Yeni Nesil bir mobil iletişim teknolojisi geliştirip yaklaşık 20 yıl boyunca bu teknoloji hizmet vermeye devam etmektedir.

 

5. Nesil (5G) Mobil İletişim Teknolojileri

İnsandan insana (1G ve 2G) telefon haberleşmesi olarak başlayan Mobil teknolojiler artık İnsan-Nesne (3G), Nesne-İnsan (4G) ve nihayetinde Nesne-Nesne (5G) aşamasına gelmiştir. Nesneler, makinalar, cihazlar, algılayıcılar (sensörler) vb. canlı cansız her şey olabilmektedir. Nesnelerin Interneti (IoT) ya da Her şeyin İnterneti (IoE) olarak ta adlandırılan bu yeni aşama on milyarlarca nesne ve trilyonlarca algılayıcının mobil haberleşme şebekeleri üzerinden internete bağlanmasını ön görülmektedir.

Mobil iletişim teknolojilerinin 5. Nesli (5G) ile her şeyin internete bağlanabildiği bu dünyada oyunun kurallarını değişmeye başlamıştır. Eğitimden ticarete, eğlenceden sosyal hayata, yönetişimden iletişime her şey kökünden değişme zorlanmaktadır.

Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafından 5G için belirlenen IMT-2020 gereksinimler 3 ana başlık altında toplanmaktadır.

➤Gelişmiş Mobil Geniş Bant (eMBB)

➤Kritik Görev Kontrolü (MCC-URLLC)

➤Masif Makine Haberleşmesi (mMTC-Masif IoT).

2040’lara kadar hizmet vermesi beklenen 5G ve gelişmeleri ön görülen bu işlevleri için bize çok sayıda yenilik yanında şu 3 konuda önemli gelişmeler vaat etmektedir;

1. Yüksek Hız

4G'ye göre 100 kata kadar (Gbit/s mertebelerinde) daha yüksek veri iletim hızı. Bu, AR/VR, Büyük Veri, Yapay Zekâ, Bulut Bilişim vb. teknolojilerin daha hızlı gelişimi ve yaygınlaşmasını sağlayacaktır.

2. Düşük Gecikme

Veri iletimi gecikme süresinde 4G’ye göre 10 kata varan düşüşler (1ms mertebesinde).  Gerçek zamana yakın uygulamaların mümkün olması yeni iş modeli ortaya çıkaracaktır.

3. Daha Fazla Bağlanabilir Cihaz

Aynı kapsama alanı içinde 1000 kata varan daha fazla nesnenin internete bağlanabilirliği. Nesnelerin Interneti (IoT) teknolojilerinin çok daha yaygınlaşmasını ve her şeyin internete bağlanma vizyonunu mümkün kılmaktadır.

Bu temel ilerlemeler ile birlikte çok sayıda teknik performans göstergesi (KPI) da belirlenmiş olup ilgili standartlar bu yönde geliştirilmektedir.

Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafından 5G için belirlenen IMT-2020 gereksinimlerinin karşılanması için 5G ilişkin teknolojilerde Ar-Ge ve standardizasyon çalışmaları devam etmektedir.

3GPP (3rd Generation Partnership Project) tarafından standardize edilip tüm dünyanın kullanımına sunulan Mobil Haberleşme Teknolojileri standartları 8.versiyon (Rel.8) ile başladı ve LTE (Long Term Evalution) olarak adlandırıldı. 8-11 arası versiyonlar 4G (erken LTE), 12-14 arası versiyonlar 4,5G (LTE Advanced), 15-17 arası versiyonlar erken 5G (erken 5G) ve nihayet 18. versiyon sonrası 5G Advanced (gelişmiş 5G) olarak adlandırılmaktadır.

Yukarıdaki yol haritası da göstermektedir ki, halen çeşitli ülkelerde deneme mahiyetinde kurulan 18. versiyon (Rel.18) öncesi 5G şebekeleri “erken 5G” olarak anılmakta olup 5G için ön görülen performans göstergelerinin tümünü karşılayamamaktadır.

Gerçek 5G diyebileceğimiz 5G Advanced, (2023 yılında standartları yayınlanmakta olan Rel.18 ve sonrası standartlara göre geliştirilecek 5G şebekeleri) Bilgi ve İletişim Teknolojileri pazarında devrim niteliğinde gelişmeler sunacaktır.

Mobil iletişim teknolojilerinin 5. Nesli (5G) ile sadece Telekom şebekeleri değil aynı zamanda bu şebekeler üzerinden bağlantı sağlayan Cihazlar da değişip gelişmektedir.

Gerçek 5G diyebileceğimiz 5G Advanced teknolojisinden vaat edilen performansın alınabilmesi için şebekeler ile birlikte bağlantı Cihazlarının da 5G Advanced uyumlu olması gereklidir. 2024 yılı itibariyle bu tür cihazların piyasaya çıkması ve hızla yaygınlaşması beklenmektedir.

2030’a Doğru Mobil İletişim Kilometre Taşları

Dünyadaki tüm büyük Telekom işletmecileri ve Teknoloji sağlayıcılarının üyesi olduğu GSMA (GSM Association) tarafından yayınlanan “The Mobile Economy 2023” raporuna göre 2030 doğru Mobil İletişim Pazarı ile ilgili kilometre taşları aşağıdaki gibi ön görülmektedir.

Bu rapora göre 2024’den itibaren küresel 4G yaygınlığı her yıl %10 azalırken 5G yaygınlığı %10 artış gösterecek ve 2028 yılında dünyadaki 4G ve 5G kullanıcı sayısı eşitlenmiş olacaktır.

Aynı rapora göre mobil iletişim şebekeleri üzerinden akan küresel veri trafiği 2028’e kadar 3,1 kat artarak cihaz başına aylık 46 GByte büyüklüğe oluşacaktır.

Yapılan bunca geliştirme ve yatırımlara, kullanıcı sayısı ve kullanıcı başına veri miktarındaki önemli artışlara rağmen Mobil Pazarda gelir artışı yıllık %1-3’ler mertebesinde kalacaktır.

Yaklaşık 10 yıldır üzerinde çalışılan ve 3-4 yıldır dünyanın çeşitli yerlerinde deneme mahiyetinde de olsa şebeke kurma çalışmaları yapılan 5G’nin henüz yeterince yaygınlaşamamasının önündeki engeller GSMA tarafından yapılmış bir ankette grafikteki gibi belirtilmiştir.

5G şebekelerinin vaat edilen performansı sağlayabilmesi için kullanılan teknolojinin yanında en önemli ihtiyaç yeni frekans bantlarıdır. Geleneksel Mobil İletişim frekans bantları yanında spektrumun alt (UHF) ve üst (SHF/EHF) bantları da kullanıma açılmalıdır.

Anket sonuçlarının öne çıkardığı diğer konuların süreç ile ilgili olduğunu düşünüyorum. Önümüzdeki 2-3 yıl içinde bu konuların önemli ölçüde sorun olmaktan çıkacağını düşünüyorum.

Geliştirme safhasındaki şebeke ekipmanları ve erişim cihazlarının fiyatları bir süre sonra yaygınlaştıkça azalmaya başlayacaktır.

Teknoloji yeterli olgunluğa ulaştığında teknik sorunlar azalacak, performans artacak ve uygulama alanları netleşip çeşitlenecektir.

Sonuç ve Öneriler

5G ile birlikte Mobil İletişim alanında yeni bir dönemin eşiğindeyiz. Bu dönemin en öne çıkan özelliği, her şeyin internet üzerinden bir biri ile iletişim halinde olduğu adına “Connected World” da denilen Bağlantılı Dünya. Bu dünyanın yakıtı “Veri”, motoru “Yapay Zekâ” yolları Mobil İletişim Şebekeleri. Bunlara sahip olan ve bunları en etkin kullanan bu dünyanın hâkimi olacaktır.

Türkiye 3G’yi ve 4G’yi, teknolojinin gelişimini önemli ölçüde tamamladığı ve en olgun olduğu zamanda kullanıma alarak fiyat ve performans açısından önemli avantajlar elde etmiştir. Aynı yaklaşımla aceleye getirmeden ama geç te kalmadan 5G teknolojisini ülkemizin kullanımına sunmalıyız. Bunun için önerilerim;

• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile BTK tarafından 2024 yılı içinde, frekans spektrumunda gerekli düzenlemeler ve temizlemeler yapılarak tahsise hazır hale getirilmelidir.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile BTK tarafından 2024 yılı içinde, üretilecek ya da ithal edilecek ekipman ve cihazlar ile ilgili yerlilik, güvenlik, güvenilirlik, performans vb. konuları kapsayan teknik düzenlemeler tamamlanmalıdır. (Rel.18-5G Advanced öncesi hiçbir cihaz ve ekipmana izin verilmemelidir.)
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile BTK tarafından 2024 yılı içinde, lisanslama usul ve esasları ile ilgili düzenlemeler tamamlanmalıdır.
• 2025 yılı içinde 5G lisansları verilerek “5G Advanced” teknolojisi Türk halkının kullanımına sunulmalıdır.

 

KAYNAKÇA

• The Mobile Economy 2023 (gsma.com)
• 5G-the-Internet-of-Things-IoT-and-Wearable-Devices.pdf (gsma.com)
• https://www.3gpp.org/technologies/atis-rel-18
• 20180308-5gvedikeysektorlerraporu.pdf (btk.gov.tr)