ICT Media
Peki, gelişmiş batı ülkelerinde özellikle ICT alanında yaygın olarak kullanılan kitle fonlaması nedir? Ne nasıl işleyecek? Sektörün iletişim merkezi ICT MEDIA Kasım sayısında kitle fonlamasıyla ilgili sorulara cevap verdi. İşte kitle fonlamasıyla ilgili 9 soru ve cevapları:
- Neden böyle bir düzenleme ihtiyacı doğdu?
2008 finansal krizi sonrasında çekirdek ve erken aşama finansmana ihtiyaç duyan işletmeler banka kredileri gibi geleneksel finansman araçlarına erişimde büyük oranda sıkıntı yaşamaya başladı. Bu durum ise, ekonomik kalkınmayı destekleyici potansiyele sahip yenilikçi ve teknoloji odaklı girişimlerin hayata geçmesine ve sürdürülebilirliğine engel oldu.
Kitle fonlaması sistemi aracılığıyla, tecrübe sahibi ve tecrübesiz yatırımcıların bir araya gelmesi ve yatırım ortamından uzak duran yatırımcı kitlesinin tasarruflarını yatırıma yönlendirmesi, dolayısıyla sermayenin tabana yayılması öngörülüyor. Bu gelişmenin Türkiye ekonomisine ve kamu maliyesine yük getirmeksizin olumlu katkılar sağlayacağı ve başta teknoloji odaklı yatırımlar olmak üzere tüm sektörlerde erken aşama finansmana ihtiyaç duyan girişimci sayısını ve bunların finansmana erişim imkânını arttıracağı düşünülüyor.
- Kimler fon toplayabilecek, kısıtlama olacak mı?
Meclise sevk edilen Kanun Taslağında bu konuda herhangi bir kısıtlama öngörülmüyor. Kitle fonlaması sistemini öncelikle finansman zincirinin ilk halkasını teşkil eden çekirdek aşamadaki proje sahiplerinin ve girişim şirketlerinin kullanması öngörülüyor.
Yurtdışı düzenlemelerine bakıldığında toplanabilecek fon tutarı ile ilgili bazı sınırlamaların yer almakta olduğu görülüyor. Örneğin şirketlerin son 12 aylık dönemde kitle fonlaması yoluyla toplayabilecekleri fon tutarı İtalya ve İngiltere düzenlemelerinde 5.000.000 Euro iken Fransa’da 1.000.000 Euro’dur. Söz konusu tutar ABD’de 1.000.000 Dolar’dır.
Yapılacak ikincil düzenlemelerle yurt dışı örneklerinde de görüldüğü gibi, proje/girişim ve yatırımcı bazında sınıflandırma ve sınırlandırmalara gidilmesi konuları değerlendirilecek.
- Halka arzdan farkı ne olacak?
Kitle fonlaması çekirdek ve erken aşama finansmana ihtiyaç duyan kişilere yönelik bir fonlama sistemi olduğundan, bu kişiler açısından finansman maliyetleri de büyük önem arz ediyor. Halka arz ise bildiği üzere izahname yayımlanması, kamuyu aydınlatma ve finansal raporlama ile bağımsız denetim gibi yükümlülükleri içermekte ve her hâlükârda bir ölçeği ve ekonomik gücü gerekli kılıyor. Bu kapsamda kitle fonlaması faaliyetine katılacak kişilerin Kanun’un halka açık ortaklıklar, halka arz, izahname ve ihraç belgesi düzenleme yükümlülükleri kapsamından muaf tutulması planlanıyor.
- Burada bir risk unsuru da söz konusu olacak o zaman?
Kitle fonlaması yöntemiyle yatırım yapmayı planlayan yatırımcıların bu yatırımların oldukça riskli olduğunu bilerek, yatırımlarının tamamını kaybedebileceklerini, yatırımların likiditesinin oldukça düşük olduğunu, diğer halka açık şirketlerin aksine kitle fonlamasını tercih eden şirketlerin değerlemesinin ve fiyat tespitinin güç olacağını, şirketlerin kamuyu aydınlatma yükümlülüklerine tabi olmayacaklarını dikkate almaları gerekiyor. Örneğin İtalya düzenlemesinde kitle fonlaması yapacak şirketlerin toplanacak fon tutarının %5’ini profesyonel yatırımcılardan sağlaması koşulu getirilmiş, bu nitelikteki yatırımcıların diğerleri için bir sinyal vazifesi görmesi amaçlanmıştır.
- Fon toplama işlemi nasıl gerçekleşecek?
Kitle fonlaması faaliyeti Taslak uyarınca SPK’ca kurulmasına izin verilecek kitle fonlaması platformları aracılığıyla gerçekleşecek. Bu platformların temel işlevi fon arz edenlerle fon talep edenleri elektronik ortamda buluşturmak olacak. Proje fikirlerine platform üzerinde yer verilecek, katılmak isteyen fon sağlayıcılara yazılı ve görsel bilgiler sunulacak, paranın ne şekilde yatırılacağı duyurulacak ve toplanması beklenen fon tutarının tamamlanmasından sonra ilgili Şirkete paranın aktarılması sağlanacak.
Platformların kuruluşlarına, ortaklarına, pay devirlerine, çalışanlarına, her bir fon sağlayıcısı tarafından yatırılabilecek veya proje sahipleri ile girişim şirketleri tarafından toplanabilecek paranın azami limitine ve faaliyetleri sırasında uymaları gereken diğer ilke ve esaslara ilişkin hususlar SPK tarafından belirlenecektir. Platform kurucuları için ilk aşamada daha önceden SPK tarafından yetkilendirilmiş bazı sermaye piyasası kurumlarına izin verilmesi tasarlanıyor. Bu platformların Sermaye Piyasası Kanunu’nun yatırım hizmet ve faaliyetleri, yan hizmetler ve borsalar, piyasa işleticileri ve teşkilatlanmış diğer pazar yerleri ile ilgili hükümlerine tabi olmayacağı da Kanun Taslağı’nda belirtiliyor.
ABD’de kitle fonlaması yapacak olan platformların Sermaye Piyasası Düzenleyici Otoritesi’ne (SEC) kayıtlı ve FINRA’ya (Aracı Kuruluşlar Birliği) üye olmaları gerekiyor. Fransa ve Hollanda’da da söz konusu platformların yasal otoriteye kayıt zorunluluğu bulunmakta olup, bu iki ülkede kayıtlı platform sayısı 60’ın üzerindedir.
Reklam konusunda ABD ve İngiltere’de sınırlı olarak reklama izin verilirken, kitle fonlamasında sosyal medyanın kullanılması yasak. AB ülkeleri arasında ise bir uygulama birliği bulunmuyor. AB içerisinde düzenleyici arbitrajına yol açabilecek düzeyde farklılıklar bulunmakta olup, düzenlemelerin birlik genelinde uyumlaştırılmasına ihtiyaç olduğu ifade ediliyor.
Yürütülen düzenleme çalışmalarında bu örnekleri değerlendiriliyor ve Türkiye için en uygun düzenleme altyapısının oluşturulması hedefleniyor.
- Buradan toplanacak fonlar borç olarak mı alınmış olacak, yoksa ortaklık mı yapılmış olacak?
Kanun taslağında bir proje veya girişim şirketinin ihtiyaç duyduğu fonu sağlamak amacıyla SPK tarafından belirlenecek esaslar dâhilinde halktan para toplanabileceği öngörülüyor. Burada para toplamaya ilişkin olarak Kanun’da özel bir yöntem belirlenmemiş. Bunun yöntemleri ortaklık, borç, ödül ve bağış şeklinde olabilir.
Bağış amaçlı ve ödül bazlı kitle fonlaması hemen hemen tüm Avrupa ülkelerinde ve ABD’de mevcut düzenlemeler altında serbestçe yapılabiliyor. Diğer taraftan; ortaklığa dayalı kitle fonlaması düzenleyici otoritelerce daha esnek düzenlemelerle yasal çerçevesi çizilerek teşvik edilmeye çalışılırken, borçlanmaya dayalı kitle fonlaması tüketicinin korunması ve benzeri kaygılarla sınırlandırılmaya çalışılıyor. Örneğin Belçika’da borçlanmaya dayalı kitle fonlaması yasaklanırken, Fransa ve İtalya’da ise ciddi anlamda sınırlandırılmış. ABD’de ise borçlanma araçlarına da izin veriliyor.
Çalışmaların geldiği aşamada, ülkemizde kitle fonlaması faaliyetinin ilk olarak ortaklığa dayalı olarak başlaması öngörülmektedir.
- Kimler, hangi şartlarda fon verebilecek?
Kanun Taslağı’nda sisteme fon sağlayabileceklerle ilgili bir kısıtlama bulunmuyor, bu konuda düzenleme yapma yetkisi SPK’ya veriliyor. Alt düzenlemelerde, yapılacak fonlamalarda nitelikli yatırımcıların bulunmasının zorunlu tutulması, gelir ve varlık seviyesine göre yatırımcıların sınıflandırılması ve yapılacak yatırımlarda bu kapsamda sınırlamalara gidilmesine, nitelikli yatırımcıların yatırım yapma sınırlamalarından istisna tutulmasına ilişkin değerlendirmeleri yapılıyor. Bu konuda çalışmalar yürütürken yurt dışı örnekleri ve ülkemiz ihtiyaçlarını dikkate alarak hareket ediliyor.
Yurtdışı uygulamasına bakıldığında İngiltere’de ve ABD’de yatırımcıların kitle fonlaması yatırımlarının tutarları sınırlandırılırken, İtalya ve Fransa’da böyle bir sınırlama bulunmuyor. ABD’de yatırımcıların kitle fonlaması yatırımlarının, yıllık gelir veya toplam malvarlığına bağlı olarak bu miktarların %5’i ila %10’u oranında olabileceğini ve yıllık toplam 100.000 Dolar’la sınırlandırıldığını görülüyor.
- Toplanan fonların nasıl kullanıldığının takibi var mı, denetim fonksiyonunu kim yerine getirecek?
Kanun’da denetim fonksiyonu platformun faaliyetleri ile ilgili olarak var, platformların belirlenmiş ilkelere uygun şekilde faaliyet göstermeleriyle ilgili gözetim ve denetim SPK’ca sağlanacak. Ancak, toplanan fonların değerlendirilmesi konusuna gelince; Kanun Taslağında kitle fonlaması platformları ve bu suretle halktan para toplayan kişiler ile bunlara fon sağlayanlar arasındaki ilişkilerin genel hükümlere tabi olacağı hüküm altına alınıyor.
Kanun’da toplanan fonların takibini öngören kısıtlayıcı bir hüküm yer almıyor. Bu biraz da işin doğasından kaynaklanıyor. Fonların nasıl kullanacağı kitle fonlamasını gerçekleştirecek şirket tarafından buna aracılık edecek platform üzerinden fonlamaya katılmak isteyen kişilerle paylaşılacak. Bilgilerin güncelliğinin platformun üzerinde sağlanması tasarlanıyor.
- Bu düzenlemelerden nasıl bir fayda bekleniyor?
Kitle fonlaması ile ilgili gelişmelerin ülke ekonomisine ve kamu maliyesine yük getirmeksizin olumlu katkılar sağlayacağı ve başta teknoloji odaklı yatırımlar olmak üzere tüm sektörlerde erken aşama finansmana ihtiyaç duyan girişimci sayısını ve bunların finansmana erişim imkânını arttıracağı düşünülüyor. Ülke nüfusu oldukça genç ve dinamik, son yıllarda okullarda yapılan desteklerle de teknoloji kullanımı alanında oldukça iyi bir nesil yakalandı. Bu düzenlemenin özellikle yenilikçi iş planına sahip gençler ve bunlara destek olma imkânlarına sahip yatırımcılar açısından son derece ufuk açıcı olduğu düşünülüyor.
