ICT Media
Bilgi ekosistemine yönelik çalışmalar yapan Teyit, Azerbaycan ile Ermenistan arasında yaşanan Dağlık Karabağ çatışmalarıyla ilgili internette yayılan yanlış bilgilere dair bir rapor hazırladı. Çatışma ve kriz gibi dönemlerin yanlış bilginin yayılmasına elverişli bir ortam oluşturduğunu ortaya koyan rapor, yeni medya okuryazarlığının önemine dikkat çekiyor.
Şüpheli bilgileri inceleyen doğrulama organizasyonu Teyit, Azerbaycan ve Ermenistan arasında 44 gün süren çatışma boyunca incelediği yanlış bilgileri analiz ederek raporlaştırdı. Teyit’in kendi karşılaştığı veya bildirilen şüpheli içerikleri incelediği raporda, Turnusol’un ağ analizi yöntemi de kullanıldı. Rapor Teyit ekibinden Sayyara Mammadova, Seçil Türkkan ve Ali Osman Arabacı tarafından hazırlandı.
İncelenen içeriklerde toplam 33 yanlış bilgi tespit edilirken, bu bilgilerin sekiz farklı sosyal medya platformu ve 28 farklı haber sitesinde toplam 170 farklı paylaşımla yayıldığı tespit edildi. Bu paylaşımların yüzde 80’den fazlası sosyal medya üzerinden yayılırken, yayılan yanlış bilgilerin Azerbaycanca ve Ermenicenin yanı sıra, Rusça ve Türkçenin de içinde bulunduğu sekiz farklı dilde paylaşıldığı tespit edildi.
Yanlış bilgi en çok Twitter’da yayılırken, Telegram ciddi risk barındırıyor
Yanlış bilginin yer aldığı her 10 paylaşımdan sekizi Facebook, Instagram, Twitter, Telegram, YouTube, TikTok, Weibo ve VKontakte’nin de içinde bulunduğu sosyal ağlarla yayıldı. Paylaşımların aldığı toplam etkileşim 1 milyon 723 bin 532 oldu.
Teyit ekibi tarafından elde edilen araştırma verileri incelendiğinde çatışmaya dair yanlış bilginin yüzde 46 ile en çok Twitter üzerinden yayıldığı görülürken, onu yüzde 24 ile Facebook ve yüzde 17 ile Instagram izledi. Azerbaycan ve Ermenistan’da en çok kullanılan mesajlaşma uygulaması Telegram ise yüzde 3’lük paya sahip olmasına rağmen yanlış bilginin ulaştığı etkileşimin yüzde 14’üne tek başına ulaştı.
Yanlış bilgiye maruz kalan kullanıcı sayısı, iki ülkenin toplam nüfusunun iki katından fazla
Kriz boyunca Teyit’in incelediği yanlış bilgilerin 31’i ise çeşitli internet siteleri tarafından yaygınlaştırıldı. Aralarında yabancı kaynakların da bulunduğu 28 farklı site, yanlış bilgileri haberleştirdi. Yanlış veya yanıltıcı iddiaları paylaşan haber sitelerinin günlük ziyaretçi sayısı 27 milyon 936 bin 730 olarak hesaplandı. Bu rakam Azerbaycan ve Ermenistan’ın toplam nüfusunun iki katından fazla.
Çatışma görüntülerinin çoğu hatalı ilişkilendiriliyor
Rapor savaş sırasında yanlış bilgi türlerinden en çok ‘hatalı ilişkilendirme’ ile karşılaşıldığını ortaya koyuyor. Dağlık Karabağ çatışmalarına ait olduğu iddiasıyla paylaşılan görüntü ve bilgilerin yüzde 69,9’u farklı olaylarla ilişkilendirilen yanlış görüntülerden oluşuyor.
Hazırlanan rapor yeni medya okuryazarlığının önemini gösteriyor
Yayınlanan raporla ilgili değerlendirmede bulunan Teyit’ten Sayyara Mammadova, “Duyguların yükselişe geçtiği çatışma ve kriz dönemleri yanlış bilginin yoğun ve hızlı biçimde yayılmasına yol açan elverişli bir ortam oluşturuyor. Hazırladığımız bu raporla 44 günlük çatışma sürecinin dijital medyada yanlış bilgiyle olan yansımalarını göstermek istedik. Teyit ve Teyit Azerbaycanca olarak yanlış bilgi sorununu somut verilerle gösterdiğimiz bu raporun, medya çalışanları ve kurumlara da içgörü sunmasını amaçlıyoruz. Raporun ortaya koyduğu veriler internet kullanıcılarının şüphe kaslarının geliştiği ve yeni medya okuryazarlığının arttığı bir bilgi ekosisteminin gerekliliğini gösteriyor” diyor.
