Bugünlerde Türkiye kamuoyu, yabancı kaynaklı haber kuruluşlarının Türkçe yayınlarını tartışmakta. Rusya’nın Sputnik Türkiye, Suudi Arabistan’ın The Independent Turkish, Kuzey Irak Bölgesel Yönetiminin Rudawu, Almanya’nın DW Türkçesi, İngiltere’nin BBC Türkçesi, ABD’nin VOA (Amerika'nın Sesi) ve AB’nin Euronews’inin Türkçe yayın yapması, birçok tartışmanın da fitilini ateşledi. Özellikle dış kaynaklı bu haber sitelerinin etkisinin ne olacağı, rağbet görüp görmeyeceği konusu alan uzmanları tarafından tartışılmakta.

Yabancılar tarafından hazırlanan Türkçe haber sitelerinin çok da rağbet görmeyeceğine inananlar; Türk okur kitlesinin, bu sitelere prim vermeyeceğini ve yabancı haber sitelerinin haber politikalarında yanlı olunacağı ve objektif olunmayacağını düşünmekteler. Aslında bu durumu destekleyen doneler elimizde var. Bilindiği üzere, 2013 yılında da dünyanın en önemli gazetelerinden olan The Wall Street Journal'ın Türkçe olarak yayına başladığını belirtmekte fayda var. Ancak The Wall Street Journal'ın Türkiye'deki faaliyetleri çok uzun sürmemiş ve WSJ 2014 yılının sonlarında Türkiye'deki faaliyetlerini durdurma kararı almıştı. Yine Al Jazeera’de 2014'te girdiği ülkemiz pazarına 2017'de veda etmişti.

Fakat Yabancı kaynaklı haber sitelerinin bu girişimini olumlu olarak görenlerde var. Eğer bu siteler başarılı olurlarsa, Türk basınına yeni bir renk katacağı, mevcut yayıncılık politikalarını Türk basınının yeniden gözden geçirmesine neden olacağı, kendilerine çeki düzen vermeleri için önemli bir etki yapabileceği gibi savları savunmakta, duruma olumlu bakanlar.

Tartışmalar devam ederken, Uluslararası ölçekli 10 haber kanalının televizyon üzerinden yayın yaptığı Türkiye'de, Alman Deutsche Welle'nin (DW) öncülüğünde bir ay önce YouTube kanalı kuruldu. Kurulan yeni YouTube kanalında; İngiliz medya devi BBC, Fransız yayın kuruluşu France24 (F24) ve Amerikalı Voice of America (Amerika'nın Sesi) (VOA) yer almakta. Alman Deutsche Welle'nin (DW) Genel Müdürü Peter Limbourg; yeni YouTube kanalının yayın politikasıyla ilgili, "Dört yayın kuruluşu, ifade ve medya özgürlüğünü güçlendirmeyi de hedefleyen geniş kapsamlı içerikler sunacak." açıklamasını yaptı. Bu açıklamanın önümüzdeki günlerde farklı tartışmaları da gündeme getirme potansiyeli olduğunu söylememiz şaşırtıcı olmayacaktır.

Biz, bu ayki yazımızda politik tartışmalara girmeden haber siteleri hakkında bilgi verirken, master öğrencimiz Muhsin Turan’ın hazırladığı proje ödevinin sonuçlarını okuyucumuzla paylaşacağız. Şimdi önce bu haber sitelerini tanıyalım:

BBC Türkçe

Londra'dan yayın yapan BBC Türkçe Servisi, 1939 yılında kuruldu internet sitesi ve sosyal medya hesaplarıyla Türkiye ve dünyanın her yerindeki dinleyici, izleyici ve okuyucularına 29 yayın dili ile ulaşıyor. Türkçe Servisi'nin 1939'da başlayan radyo yayınları ise kurumsal stratejiler ve kesintiler doğrultusunda 27 Mayıs 2011 tarihinde son buldu. Şu an https://www.bbc.com/turkceinternet kanalından yayın yapmakta.

Deutsche Welle (DW)

Almanya’nın resmi olarak yaklaşık 30 farklı dilde yayın sunan uluslararası radyo yayıncısı Deutsche Welle (DW) Almanya’nın Sesi olarak bilinir. Özellikle II. Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş döneminde Alman propagandasının en önemli araçlarından biri olmuştur. 1960 yılında DW bağımsız bir kamu yayıncısı unvanını almıştır (Kılıç, 2010: 49). 1962 yılında Türkçe yayınlarına başlayan DW, diğer haber organları gibi çevrimiçi haberciliğe geçiş yapmıştır.

Almanca’yı ön plana çıkararak Almanca’nın öğrenimini destekleyen Bonn ve Berlin merkezli, Almanya’nın uluslararası yayıncısıdır. DW’nin yıllık maliyetinin tamamı Federal yönetim tarafından sağlandığı belirtilmektedir. Şuan Deutsche Welle (DW) https://www.dw.com/cda/tr/g%C3%BCndem/s-10201internet kanalından yayın yapmakta.

EURONEWS

1993 yılında kurulan Euronews Avrupa merkezli olmak üzere dünya çapında çok dilde yayın yapmaktadır. Hem internet haberciliği hem de televizyon yayın haberciliği ile çok dil fonksiyonu ile yayın yapmaktadır. TRT ile işbirliği Ocak 2018’de biten Euronews’in bir diğer amacı ise ortak haber ve tek tip yorumu birçok Avrupa dilinde kitlelere ulaştırmaktır. 30'dan fazla farklı milletten oluşan 600 gazeteciden oluşan ekibiyle Euronews'in 12 baskısı, 7 gün 24 saat Arapça, İngilizce, Fransızca, Almanca, Yunanca, Macarca, İtalyanca, Farsça, Portekizce, Rusça, İspanyolca ve Türkçe dillerinde dünya haberlerini içermektedir. Haziran 2017’de, NBC News ve Euronews ortak olduklarını açıkladılar. İki büyük markanın bir araya gelmesi Euronews’in NBC’nin haber toplama, dijital içerik ve programlama uzmanlığına sahip olmasını sağladı. Şuan https://tr.euronews.com/internet kanalından yayın yapmakta.

Sputnik News

Merkezi Moskova’da bulunun Sputnik, haber akışı sistemi, internet sayfaları, sosyal medya hesapları, mobil akış uygulamaları radyo yayını gibi alanlarda faaliyet gösteren bir haber organıdır. Sputnik’in Bölge ofisleri ise ABD (Washington), Çin (Pekin), Fransa (Paris), Almanya (Berlin), Mısır (Kahire) ve İngiltere (Londra ve Edinburgh) de dâhil olmak üzere dünyanın önemli bölgeleri yer almaktadır. Sputnik markası, Rus medya grubu ‘Rossiya Segodnya’ haber ajansı tarafından 2014’te kurulmuştur. Sputnik, 30’dan fazla dilde haber sunmaktadır. Sputnik, Federal Devlet Üniter Kurumu olarak kurulmuştur. Rusya Devleti tarafından finanse edilen batı bloğunun tek taraflı hegemonyasına karşı bir enformasyon savaşı hamlesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Rusya'nın yurtdışındaki imajını değiştirmek için eski Sovyet haber ajanslarının ve yayın ağlarının birçoğu yenileriyle değiştirilmektedir. Sputnik News ağı, modern Rusya'nın en tanınmış ve üretken kitle iletişim araçları yatırımlarından biridir. Rusya, 2015 yılında Sputnik Türkiye’yi kurarak çevrimiçi haber akışı ile örgütlenmiştir. Kurulan haber sitesi ile ilgili yapılan açıklamada batı ve doğuya empoze edilen fikirlerin kan akıttığı belirtilerek, Sputnik ile Rusya’nın tek kutuplu dünyadan çok kutuplu bir dünyaya geçiş köprüsü kurmak istediği ifade edilmiştir. Şuan https://tr.sputniknews.com/internet kanalından yayın yapmakta.

Amerika’nın Sesi (VOA)

Amerikan devleti tarafından destekli olan Amerika'nın Sesi, 40'tan fazla dilde yayın yapan dinamik bir uluslararası multimedya yayıncısıdır. Haftalık olarak yaklaşık 236,8 milyonluk bir kitleye hizmet eden Amerika’nın Sesi; internet, mobil ve sosyal medya, radyo ve televizyon aracılığıyla haber, bilgi ve kültürel program yayınları yapar. Amerika’nın Sesi, ABD Hükümeti bağlı ABD Küresel Medya Ajansı tarafından finanse edilmektedir. 1942’de başlayan Türkçe yayın yapmayan başlayan Amerika’nın Sesi, ABD dışındaki tüm uluslararası askeri yayınları yöneten hükümet ajansı olan Global Media Ajansı'nın bir parçasıdır. ABD Kongresi Amerika’nın Sesi için ajansa fon sağlamaktadır. Amerika’nın Sesi Türkçe yayınlarına radyo ile başlamış ve çevrimiçi haber sitesi ile devam etmektedir. Şuan https://www.amerikaninsesi.com/internet kanalından yayın yapmakta.

The Independent Türkçe

Dünya çapında 100 milyondan fazla okuyucuya sahip İngiltere merkezli medya kuruluşlarından The Independent, Türkçe dilinde yayın yapacağı olan www.independentturkish.com haber sitesini geçtiğimiz gün erişime açtı. The Independent'ın Türkçe olarak yayın yapacağı Independent Türkçe, Rus işadamı Alexander Lebedev’in sahibi olduğu Independent Digital News & Media Limited (IDML) ile Suudi Arabistan Araştırma ve Pazarlama Grubu (SRMG) bünyesinde bulunan Media Arabia arasında imzalanan lisans anlaşması çerçevesinde gerçekleşti. Suudi Arabistan Araştırma ve Pazarlama Grubu (SRMG) ile The Independent arasında yapılan anlaşma kapsamında, Türkçe’nin yanı sıra Arapça, Urduca ve Farsça dillerinde de haber siteleri açılacağı geçtiğimiz yıl duyurulmuştu. Ocak ayında test yayınlarına başlayan The Independent Türkçe ve diğer dillerdeki siteler aynı zamanda haber uygulamaları ve sosyal medya hesapları üzerinden de takip edilebilecek.[1]Şuan https://www.independentturkish.com/internet kanalından yayın yapmakta.

Teknik Analiz:

Bu teknik analiz çalışması master öğrencimiz Muhsin Turan’ın ödev olarak hazırladığı raporun sonuçlarıdır. Bu çalışmada; Yetkinlik Ölçütü, Doğruluk Ölçütü, Yansızlık Ölçütü, Kapsam Ölçütü, Site Haberlerinin Sınıflandırılması, Soysal Medya Türkçe Kanal Uygulaması, Etkileşimlilik Ölçütü, Sosyal Medya ve Paylaşımı, Güncellik Ölçütü, Haber yazım kuralları ve dil bilgisi kurallarının kullanım ölçütü, Kullanım Kolaylığı Ölçütü, Genel Görünüş, Teknik Özellikler, İşlevsellik, Kurumsal Bilgiler Ölçütü gibi çok sayıda değerlendirme ölçütü kullanılmıştır. Bu bağlamda;

Haber sitelerine genel yetkinlik ölçütü açısından bakıldığında Sputnik News kişisel yorum ve içerik konusunda diğer haber kanallarına oranla daha çok haber verirken, Euronews diğer sitelere göre yaklaşık iki kat haber yoğunluğu ile en fazla içeriği barındırmaktadır. Kişisel yorum ve makale yayını açısından Sputnik News ön plana çıkmaktadır. Doğruluk ölçütleri açısından Amerika’nın Sesi sitesinde haberin yazarı anonim iken, Euronews doğruluk ölçütleri bakımından en başarılı ortam olarak gösterilebilir.BBC ve Amerika’nın Sesi reklam sunmazken diğer sitelerde güncel reklamlar yayınlamaktadır. BBC ve Amerika’nın Sesi’nin reklam almaması tarafsızlık noktasında puanlarının yüksek çıkmasını sağlamıştır. Kapsam ölçütü açısından Euronews gerek içerik olarak gerekse haberlerin sınıflandırılması açısından ön planda iken, Sputnik farklı içerikler açısından dikkat çekmektedir.Euronews Haberlerin sınıflandırılması açısından, sputniknews ile birlikte diğer sitelerden daha fazla sınıflandırma yapısına sahiptir.

Euronews yorumsuz videolar ile farklı bir yapıda yayın yaptığını göstermektedir. Özelikle Euronews Türkiye’ye yönelik daha yoğun ve daha fazla içeriğe sahip olduğu görülmekte. Bu kapsamda Türkiye yönelik ekonomi, spor, yaşam, bölge ve dünya haberlerini daha yoğun ve daha yerel olduğu analizlerde görülmektedir. Amerika’nın Sesi ve BBC-Türkçe web sayfasından ayrıca takipçiler isterlerse İngilizce öğrenim tercihinden de faydalanmaktadırlar.

İnternet haberciliğini iyi ölçüde kullanan bu uluslararası yayın kuruluşlarının aynı zamanda teknolojinin gerisinde kalmadıkları ve kendileri dışında oluşturulan (üretilen) Facebook, Twitter, instagram gibi günümüzde güncel olan benzer sosyal medya bağlantılarını kullandıkları görülmektedir. Bu sosyal medya araçlarıyla yayın kuruluşları, ana haber başlıklarını, reklamlarını ve duyurularını yayınlamakta ve böylece, klasik radyo dinleyici veya televizyon izleyicisinin dışında, daha fazla kitleye ulaşmaya çalışmaktadırlar.

İncelenen sitelerde, mobil telefon uygulamaları, sosyal medya uygulamaları ile, çeşitli radyo ve televizyon kanallarının dinleyici ve izleyici kitlesine rahatlıkla seslenebilmektedir. Amerika’nın Sesi, BBC dünyada yaşayan tüm Türkler ve Türkçe bilenler; ekonomi, spor, yaşam, bölge ve dünya haberlerini sunmuş oldukları haber formatı ve yorumu çerçevesinde takip edebilmektedirler. BBC-Türkçe web sayfasında ayrıca takipçileri isterlerse İngilizce öğrenim tercihinden de faydalanmaktadırlar. Gazetecilik eğitimi ile ön plana çıkan Deutsche Welle, ücretli stajyerler eğitimleri verdiği bilgisini sitesinde sunmaktadır. Yeni medyanın interaktif özelliği olan yoğun bilgi paylaşımını incelenen siteler mümkün kılmakta ve bu enformasyon karmaşasında veri dağıtımı ve yaygınlaştırılmasında sosyal ağlar aktif rol üstlenmektedir.

İncelemede, BBC’nin web sayfalarının İngilizce dışında toplam yirmi yedi dilde yayınlanmakta olduğu görülmektedir. Yeni medyanın en etkin araçlarından olan anlık güncellenebilir özelliği ilgili siteler yoğun bir şekilde kullanılmakta olduğu görülmüştür.Alternatif bir haber kaynağı olma iddiasındaki Deutsche Welle, televizyon ve internet mecralarında 29 dilde yayın yapmaktadır. Bunun yanı sıra yeni medya alanında devasa bilgi yığınlarını pratik bir biçimde arşivleme imkânı olması ayrı bir özellik olarak durmakta ve her sektöre bu bağlamda pozitif kolaylık sağlayıp hizmet sunmaktadır. Bu depolama sistemi hipermetinsel özelliğiyle dijital ortamda kullanıcısına büyük kolaylık sunarken pratik tarama özelliğiyle de milyonlarca doküman kayıt dokümanını ulaşılabilir kılmaktadır

Haber sitelerinin analizinde ‘’103’’ puan ile Euronews sitesinin; teknik, biçimsellik, işlevsellik, estetik yönüyle önde olduğu görülmüş. Türkiye’ye yönelik daha çok içeriği daha yoğun bir şekilde verebildiği için önde olduğu görülmüştür. İncelenen sisteler arasında Euronews ve Sputnik News’in gerek içerik gerekse haberi sunum açısından ön plana çıktıkları söylenebilir.The Independent Turkish ise, yeni kurulmuş olmasına rağmen çok hızlı ilerleme sağladığını müşahede etmekteyiz. Tüm siteler Türkçe dilbilgisi kullanımında ve haber yazım kurallarına uymada çok başarılılar fakat inceleme sonucunda elde edilen bulgulardan ortaya çıkan ve üzücü olan görme engelliler için bu sitelerde bir çalışmanın olmadığıdır.

Sonuç olarak, her ne şekilde ve amaçla kurulmuş olursa olsun haber sitelerinin Türk Medyasına zenginlik katacağı umut edilmekte. İzleyen, takip eden, dinleyen Türk okuyucusu yeni medya ile küreselleşen dünyada zaten istenilen habere ulaşma konusunda çok sıkıntı çekmiyor. Fakat okuyucunun bilinçlenmesine yönelik özellikle RTÜK ve Milli Eğitim Bakanlığına çok önemli görevler düşmektedir. Yeni medya okuryazarlığı konusu her iki kurumun da önceliği olmak zorundadır. Bu konuda devlet okuma yazma seferberliği gibi bilinçlendirme seferberliğini gecikmeden yapmalıdır.