Hayır, size nereden nasıl daha çok kazanacağınızı anlatmayacağım. Eğer onun için bu yazıyı okuyorsanız hemen vazgeçebilirsiniz. Ancak bu şekilde aslında yazı da bahsedeceğim yanlış zihin yapısına da örnek olmuş olursunuz. Bununla birlikte bu yazı zaten yıllardır yatırım yapan kişiler veya uzmanlar için bir yazı değildir. Bunları belirttikten sonra eğer hazırsanız başlayabiliriz.
2020 ve 2021 para ve mal piyasalarında çok büyük hareketliliğe yol açtı. Belirsiz olan zamanlarda yatırım araçlarındaki hareketlerde çok sert olabiliyor. Bu yüzden çok kazananlar olduğu gibi, piyasanın işleyişi dolayısı ile çok kaybedenlerde oluyor. Belirsizlik durumlarında parası olan yatırımcılar uzun vadeli ve üretken yatırımlardan kaçınıyorlar. Uzun vadeli reel yatırımlar, ekonomiyi daha tutarlı hale getiriyor ve istihdam sağlıyor. Ancak böyle zamanlarda maalesef kurumlar ve kişiler sadece geleceklerini kurtaracak, hızlı getirisi olan araçlara yöneliyorlar. Bazı piyasalardaki hareketlilik bu ekosistemin kendi içinde “uzmanlar” yaratmasına da sebep oluyor. Özellikle borsanın yükseldiği zamanlarda daha çok takip ettiğimiz “uzmanlar”, kripto para piyasasındaki hareketlenme ile yine yeni ortaya çıkan bu “uzmanları” takip etmeye başlıyor. Ben bu uzmanları, iyi gün dostları olarak isimlendiriyorum. (Teknik analiz için yıllarını vermiş profesyonellerden bahsetmiyorum)
Önce size yapılması hem çok riskli hem de çok yanlış olan birkaç hareketten bahsetmek istiyorum:
- Kredi çekip döviz almak
- Kredi çekip kriptopara almak
- Yeni ortaya çıkmış olan sözde uzmanların sözleri ile hareket etmek
- Piyasanın iyi durumlarında aşırı mutlu, kötü durumlarında aşırı kaygılı olmak
- Hedefsiz bir şekilde yatırımınızın sürekli olarak artmasını istemek ve beklemek
- Kazanan yatırımlarınızı realize etmemek
- Sadece çıkan haberlere bakarak yatırımlarınızı yönlendirmek
Şimdi genel olarak bu yanlış zihin yapılarını ve onları nasıl aşabileceğimizi tanımlaya çalışalım:
Yatırımcı egosu kısır döngüsü:
Durum: Yatırımınız daha çok kazandıkça, realize etmek yerine daha çok kazanacağını düşünmek. Hiçbir yatırım aracı sonsuza kadar kazanç sağlamaz. Hatta yeterince uzun zaman beklediğinizde risksiz olan yatırım araçlarına göre enflasyon ve diğer faktörler karşısında yatırımınız reel anlamda değer bile kaybediyor olabilir. Eğer “Şimdi 1000 yatırımdım 10 000 kazandım. Demek ki bu 10 bin üzerinden 100 bin de yapabilirim” gibi bir cümle kuruyorsanız yatırımcı egosu kısır döngüsüne girmiş olursunuz.
Çözüm: Öz disiplinli olmalı ve koyduğunuz hedef doğrultusunda yatırım kazancınızı realize etmelisiniz. Piyasa yukarı gidecek gibi gözükse bile bunu mutlaka yapmalısınız.
Borçlu yatırım yapma:
Durum: Yapılan en büyük yanlışlardan bir tanesidir. 2020 yılının ortasında kredi çekerek döviz ve altın alan birçok yatırımcı %30’dan fazla kayba uğradı. Kredi ile yatırım yaptığınızda eğer kaybınız olursa hem faizi hem de piyasanın kaybını ödemek zorunda kalırsınız.
Çözüm: Kredi ile asla yatırım yapmayın. (Biliyorum çok basit oldu ama çözüm bu)
Popülist yatırım yapma:
Durum: Bir Youtube kanalında ya da TV’de gördüğünüz kişilerin “Burası kesin patlayacak” şeklinde alt yapısız veya sadece kısa döneme göre analiz yaptığı sözlere inanarak yatırım yapmaktır.
Çözüm: Finansta çok klasik bir deyim vardır: “Bütün yumurtaları aynı sepete koymayın” Eğer bu tür bir söylemle “gaza” gelip yatırım yaparsanız, Bir yatırım aracı her yerde konuşuluyorsa emin olun o yatırımı zaten en tepesinde satın almış olursunuz. Yatırımın kazançlı olması için düşük fiyattan alıp daha yüksek fiyata satmak önemlidir. Bunu unutmayın.
Yatırımcı pişmanlığı:
Durum: 100 TL’lik yatırımınız 5000 TL olduğunu gördüğünüz tepe noktasında, bunun altındaki bütün değerlerin size kayıp gibi gelmesi durumudur.
Çözüm: Yatırımın temelinde koyduğunuzdan daha fazlasını, risksiz yatırım araçlarına göre almak vardır. 100 TL’lik yatırımınız 5000 TL’den 1000 TL’ye düştüğünde, bunu kayıp gibi görerek daha fazla risk alıp tekrar aynı noktaya gelmeyi istemek yerine, yatırımınızın kazandığını görerek diğer araçları değerlendirmeniz doğru karar olacaktır.
Kişisel kaybın ve kazancın tanımlanmadığı yatırımlar:
Durum: Yatırım tutarınızın, alacağınız riskten çok daha fazla olduğu durumdur. Ayda 5000 TL kazanan birinin 20 000 TL’lik risk alması gereksizdir. Bedava peynir sadece fare kapanında olur.
Çözüm: Unutabileceğiniz bir meblağ ile yatırım yapın. 5000 TL kazancı olan ve başka varlığı olan birinin kendi masrafları çıktıktan sonra geriye kendini üzmeyen bir parası kalıyorsa bunu yatırma çevirebilir.
Son olarak bütün bu yazdığım yanlış zihin yapısının getirdiği hareketlerin hepsinin aslında birbirine bağlı olduğunu ve hepsinin psikolojik olduğunu unutmayın. Kaybınızın sebebi asla ekonomi, siyasiler, globalleşme ya da pandemi değildir. Öz disiplin, sorumluluk gerektirir. Kararı sizin verdiğinizi ve kimsenin sizi zorlamadığını unutmayın.
Taylan Özgür DEMİRKAYA